"Wygodna pałka antysemityzmu"

Bo pan, choć z Los Angeles, wygląda jak zwyczajny warszawiak, a ortodoksyjny rabin Ber Stambler już wzbudzałby zainteresowanie.

Ta inność wywoływała niechęć, to oczywiste i znane zjawisko ogólnoludzkie. Dodajmy do tego udział Kościoła, który miał swoją rolę w podsycaniu niechęci do Żydów jako tych, którzy zabili Chrystusa. Spójrzmy na to z perspektywy człowieka, który w XVII w. idzie do kościoła i słyszy, że Żydzi zabili Jezusa. To jak on może ich lubić? Ale zawsze między nami była szczególna relacja, czego dowodem jest język. Mamy pojęcie filosemityzmu, ale nie ma filoportugalizmu czy hiszpanofilii, prawda? W słowniku są germanofile czy rusofile, ale jakoś trudno znaleźć mi reprezentantów tych postaw. Chodzi mi o to, że w kulturze polskiej wszelka rozmowa, dialog z Żydami, to coś wyjątkowego. Przez wieki traktowano ich jako naród, który został przez Boga wybrany i z którym Bóg rozmawiał, raz go hołubił, a raz karał, więc to nie jest jakieś tam sprzeczanie się ze Słowakiem czy Holendrem, to jak wcinanie się w dialog z Absolutem.

Poza tym skoro królową Polski jest Żydówka, to i wszyscy Żydzi są nasi

Oczywiście. Te wszystkie sentymenty i resentymenty, jakie istniały, zostały zahibernowane na czas komunizmu, a teraz odżyły. Nic dziwnego, że po latach PRL-owskiego uśpienia relacji polsko-żydowskich wrócił konflikt.

Często pojawia się zarzut, że Izrael wykorzystuje tragedię Holokaustu. „Nas, Żydów, nie można krytykować, bo jesteśmy naznaczeni wyjątkowym cierpieniem”.

I ten zarzut ma uzasadnienie. Żydzi, przyjmując za podstawę fakt doznanej krzywdy, są jednak w sytuacji niebezpiecznej, bo mogą naginać normy etyczne, bo ich krzywda im na to zezwala, usprawiedliwia ich.

Tak się dzieje w Izraelu?

Raczej dostrzegałbym element tego w postawie Żydów amerykańskich, europejskich, a nawet polskich. Wiadomo, że do potwornej zbrodni Holokaustu doprowadził antysemityzm, a jednocześnie – jak wspominałem – to słowo zostało sprowadzone do roli poręcznego narzędzia w walce politycznej.

Paweł Jędrzejewski, publicysta, redaktor Forum Żydów Polskich