Matuzalem w spódnicy

Źródło: "Tygodnik Powszechny"

Małgorzata Kordowicz 28 grudnia 2020

Serach, córka Asera, syna praojca Jakuba, pojawia się w szczelnie wypełnionych męskimi potomkami biblijnych genealogiach dwukrotnie. Raz przy okazji przenosin dzieci Izraela do Egiptu ­ (Rdz 46, 17), drugi raz – jakieś czterysta lat później – w spisie ludności przeprowadzonym na równinach Moabu (Lb 26, 46; tu Biblia Tysiąclecia nazywa ją „Sarach”, nie uwzględniając, że to forma pauzalna na końcu frazy). Poza tym Biblia Hebrajska o niej milczy, dając pole do popisu licznym midraszom.

Gdy wicemonarcha Egiptu wyjawia braciom swoją prawdziwą tożsamość i posyła po ojca, Jakub jest już wiekowy. Synowie obawiają się, że wieść o Józefie może być dla niego zbyt wielkim szokiem. Wysyłają więc Serach, by przygotowała dziadka. Wnuczka bierze lirę w dłoń i zaczyna śpiewać: „Mój wujek Józef żyje, włada całym Egiptem i nie zginął”. Podług innej wersji jej piosnka brzmi: „Józef jest w Egipcie (hebr. Micraim) / urodzili mu się na kolanach (hebr. birkaim) / Manasses i Efraim”. Dziadek, pogrążony w depresji po rzekomej śmierci ukochanego syna, odżywa pod wpływem jej słów. Zaraz zjawiają się bracia z egipskimi rydwanami i Jakub ma już pewność. Błogosławi dziewczynkę: „Moja córko, skoro ożywiłaś mego ducha, śmierć nigdy nie będzie miała nad tobą władzy”. I rzeczywiście, Serach nigdy nie umiera, lecz zostaje za życia wzięta do Ogrodu Eden.

W Księdze Wyjścia (26, 12) jest wyrażenie „serach ha-odef” („to, co pozostało”; Tysiąclatka: „to, co zbywa”) – może ten wers jest źródłem pomysłu o długowieczności Aserowej córki? Czterysta lat później, gdy Mojżesz powraca z misją do Egiptu, starszyzna izraelicka zastanawia się, czy jest on tym, który wybawi Boży lud z niewoli. Tajemnica wybawienia – odpowiednie słowa klucze – zostaje przekazana z Abrahama na Izaaka, potem na Jakuba, następnie na Józefa, który przekazuje ją braciom, a Aser swojej córce. Serach słysząc, że Mojżesz wypowiada te słowa, rozpoznaje w nim wybawcę.

Talmud przypomina, że przed opuszczeniem Egiptu Izraelici mają zabrać ze sobą kości Józefa, by pochować go w Ziemi Izraela. Nikt, poza bratanicą Józefa, nie zna miejsca jego pochówku i Mojżesz udaje się z zapytaniem do Serach. Otóż: metalowa trumna została zatopiona przez Egipcjan w Nilu, żeby jego wody były błogosławione. Mojżesz staje nad rzeką i przyzywa Józefa, wówczas trumna unosi się z dna na powierzchnię.

Niektórzy powiadają, że córka Asera żyje jeszcze za króla Dawida i jest ową „mądrą kobietą” z Abel-Bet-Maaka, która ratuje miasto, poświęcając tylko rebelianta Szebę, syna Bikriego (2 Sm 20). Serach – świadek historii – w kluczowych momentach służy Izraelitom swoją wiedzą, mądrością i pomocą. To dzięki niej wypełnia się Boży plan. ©