Żydowski Instytut Historyczny jako twórca pamięci o Zagładzie. Mark–Datner–Tych

Źródło: Żydowski Instytut Historyczny

Żydowski Instytut Historyczny (ŻIH) odgrywa kluczową rolę jako instytucjonalny twórca pamięci o Zagładzie, łącząc działalność badawczą, archiwalną i edukacyjną. Już od pierwszych lat powojennych był miejscem gromadzenia świadectw, dokumentów i relacji ocalałych, a także przestrzenią refleksji nad doświadczeniem Holokaustu w jego polskim i europejskim wymiarze.

Poprzez działalność takich badaczy, a zarazem dyrektorów, jak Bernard Mark, Szymon Datner i Feliks Tych, Instytut nie tylko dokumentował Zagładę, lecz także aktywnie współtworzył jej społeczną i kulturową pamięć. Stał się miejscem, w którym archiwum, nauka i etyka pamięci spotykają się, tworząc trwałe ramy dla rozumienia Holokaustu w Polsce i poza jej granicami.

Prowadzenie: prof. Andrzej Żbikowski

Uczestnicy: dr Helena Datner, dr Stephan Stach, dr Tomasz Siewierski

Andrzej Żbikowski – historyk i politolog, pracownik Działu Naukowego Żydowskiego Instytutu Historycznego, profesor w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor i edytor dokumentów źródłowych, m.in. raportu Jürgena Stroopa z tłumienia powstania w getcie warszawskim Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje! Oraz tomu 3 Relacje z Kresów Pełnej Edycji Archiwum Ringelbluma. Laureat Nagrody Hirszowiczów (2021).

Helena Datner – z wykształcenia socjolożka, uczestniczka pierwszych w Polsce badan nad postawami antysemickimi: Struktura i wyznaczniki postaw antysemickich [w:] red I. Krzemiński, Czy Polacy są antysemitami (1996); zajmowała się społeczną historią Żydów w XIX wieku: Ta i tamta strona. Żydowska inteligencja Warszawy drugiej polowy XIX wieku (2007); historią powojenną, w tym instytucjami opiekuńczymi i edukacyjnymi: Po Zagładzie. Społeczna historia żydowskich domów dziecka, szkół, kół studentów w dokumentach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (2016), antysemityzmem partii rządzącej oraz antysemityzmem społecznym w okresie PRL-u (w artykułach). Badała także historię oraz historią Żydowskiego Instytutu Historycznego: razem z Olga Pieńkowską: Instytut. 70 lat działalności w dokumentach źródłowych (2017). W ostatnich latach pisała o Zagładzie w Bezirk Bialystok, m.in. Szymon Datner, „Życie i praca” [w:] Szymon Datner, Zagłada Białegostoku i Białostocczyzny. Notatki Dokumentalne (2023). Stephan Stach – historyk specjalizujący się w historii Polski i polsko-żydowskiej w XX wieku. W 2015 roku uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie w Halle, broniąc pracę na temat polityki narodowościowej II Rzeczypospolitej. Jako postdoktorant pracował m.in. w Leibniz Institute for the History and Culture of Eastern Europe (GWZO) w Lipsku, Instytucie Historii Najnowszej w Pradze oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Obecnie kieruje programem liberalnej demokracji w think tanku Zentrum Liberale Moderne w Berlinie. Do jego najważniejszych publikacji należą: Nationalitätenpolitik aus der zweiten Reihe: Konzepte und Praktiken zur Einbindung nationaler Minderheiten in Piłsudskis Polen (2024); Holocaust Memory and the Cold War. Remembering across the Iron Curtain, wydany wspólnie z Anną Koch (2024); Growing in the Shadow of Antifascism. Remembering the Holocaust in State-Socialist Eastern Europe, wydany wspólnie z Katą Bohus i Peterem Hallama (2022).

Tomasz Siewierski (ur. 1985) – historyk, adiunkt w Instytucie Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się historią historiografii, politycznymi i organizacyjnymi zagadnieniami dziejów nauki oraz biografistyką. Opublikował monografię Marian Małowist i krąg jego uczniów (2016). Współautor leksykonu Warszawa Walczy 1939–1945, pod red. K. Komorowskiego (2014). Przygotował edycję Dziennika 1958–1981 Władysława Czaplińskiego (2024). Współautor wywiadu-rzeki z Andrzejem Friszke (2022) i autor wywiadu-rzeki z Rafałem Stobieckim (2023). Seminarium organizowane jest w ramach EHRI-PL i dofinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zadanie „Działania bieżące Polskiego Węzła Krajowego EHRI-PL – konsorcjum EHRI-ERIC realizowane przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma [ŻIH] na lata 2025– 2027 wraz z partnerami krajowymi."